یادداشت روز
روزنامه وقایع اتفاقیه روز 28فروردین 1396
گام گازی
فریبرز مسعودی
ایران پس از سال ها فرصت سوزی سرانجام توانست در یکی از میدان های مهم مشترک با همسایگان (میدان پارس جنوبی) در برداشت گاز از این منبع عظیم به پای کشور همسایه برسد. این که چگونه و با چه سرمایه گذاری ها و پایداری های کارگران و مهندسان ایرانی توانسته این دستاورد را کسب کند بحثی دیگر می طلبد و مجالی دیگر.
همان گونه که می
دانیم میدان گازی پارس جنوبی بزرگ ترین میدان گازی خشک جهان است که در بین آب های
سرزمینی ایران و قطر قرار گرفته است. در حالی که همسایه جنوبی ایران از سال های
دور برداشت خود را از میدان «گنبد شمالی» با سرمایه گذاری مشترکت «قطر پترولیوم» و
«اگزون موبیل»، «شورون» و «کنکو فیلیپس» آمریکا و شرکت هلندی- انگلیسی «شل» و
«توتال» فرانسوی آغاز کرد که توتال و شل و برخی شرکت های خارجی حاضر در بخش میدان
جنوبی متعلق به ایران ابتدا در اثر شایعه پراکنی هایی از سوی برخی مقام های رسمی و
غیر رسمی و عمدتا غیر اجرایی مورد فشار قرارگرفته
و در نهایت با گسترش تحریم ها علیه ایران و سوء مدیریت ها این شرکت ها از
ایران رخت بربسته و کار به پیمانکارانی سپرده شد که هرگز نتوانستند از پس طرح های
توسعه ای بربیایند و کار در بخش ایرانی این میدان به تدریج دچار رکود کامل شد. در
همین سال ها قطر که خود را در برداشت گاز از این میدان بدون رقیب می دید برنامه
های توسعه فعالیت های استخراج گاز از این میدان را متوقف کرد و در عوض توجه خود را
روی فناوری تبدیل گاز استخراج شده به گاز مایع معطوف کرد. طرف ایرانی در زمانی
توانست خود را در استخراج به پای شریک قطری برساند که این کشور با همکاری «شل» و
برخی دیگر از شرکت های فراملیتی توانسته است ضمن دارا بودن عنوان بزرگ ترین تولید
کننده گاز مابع جهان، با احداث بزرگ ترین کارخانه تبدیل گاز به فراورده های نفتی GTL
(Gas
To Liquid ( به بزرگ
ترین تولید کننده GTLنیز تبدیل شود.
آیا گاز جایگزین نفت است
در باره جایگزینی گاز به جای نفت دو مساله مهم وجود دارد. اول چگونگی صدور و رساندن گاز به بازارهای مصرف است. با توجه به این که قیمت گاز از سال ها پیش بدون وابستگی مستقیم به قیمت نفت تعیین می شود و بهای بسیار کمتری نسبت به نفت خام دارد از این رو هزینه های حمل و نزدیکی یا دوری به بازار نقش مهمی در این بازه بازی می کند و تولید کنندگان گاز تلاش دارند تا با تبدیل گاز به مایع و بدون نیاز به خط لوله از طریق کشتی آن را به دست مصرف کننده برسانند. قطر پس از اندونزی دومین کشور آسیایی است که از سال ها پیش با کمک فناوری پیچیده شرکت های نفتی خارجی توانسته است گاز را پس از سرد کردن به مایع تبدیل کرده و با کشتی آن را به بازارهای مصرف برساند. اما موضوع مهم تر این است که گاز هرگز جایگزین نفت نیست بلکه استفاده از فناوری تبدیل گاز به فرآورده‌های میان تقطیر نفت می تواند آن را به صورت جایگزینی برای نفت درآورد. اهمیت این موضوع در این است که بدانیم که هم اکنون حدود 70 درصد نفت خام تولیدی در صنعت حمل و نقل جهان یعنی به صورت بنزین و گازوییل استفاده می شود. همان گونه که اشاره شد کشور قطر توانسته با ایجاد بزرگ ترین کارخانه جهان و اجرای پروژه یک‌پارچه استخراج و بهره برداری(پرل) گازهای به دست آمده را در کارخانه به موادی نزدیک به مواد پالایش شده نفتی تبدیل و خود را در جایگاه بزرگ ترین تولید کننده GTLجهان قرار دهد. دولت قطر با اجرای این پروژه گام بلندی در نزدیک کردن بهای گاز به نفت خام برداشته و ثروت های افسانه ای از این راه به دست آورد.
ایران با توجه به جایگاه دومی آن در دارا بودن ذخیره گازی جهان در صورت دست یافتن به این فناوری نه تنها نیاز بازار داخلی سوخت ناوگان حمل و نقل سبک و سنگین را تامین خواهد کرد؛ بلکه خواهد توانست سوخت مناسب برای هواپیما و کشتی های خارجی و گذری فراهم کرده و درآمد هنگفتی از آن به دست آورد، زیرا این سوخت به صورت مستقیم در خودروهای موجود نیز قابل استفاده بوده و مانند گاز LPG یا CNG نیاز به تغییر در موتور خودرو و جایگاه های سوختگیری نخواهد داشت. صرفه دیگر این فناوری رساندن بهای گاز به نفت از طریق مشتقات آن در تولید انرژی الکتریکی، پتروشیمی، قیر و غیره است.